Абай өлеңдері

Адасқанның алды - жол,арты - соқпақ

Адасқанның алды - жол,арты - соқпақ,

Оларға жол - арамның сөзін ұқпақ.

Қас маңғаз, малға бөккен кісімсініп,

Әсте жоқ кеселді істен биттей қорқпақ.

Бір аршопке шапаны сондай шап-шақ,

Мүшесінен буынып, басады алшақ.

Қас алдына жымырып келемін деп,

Ақ тымақтың құлағы салтақ-салтақ.

Жаздыгүні ақ бөркі бүктелмейді-ақ,

Қолында бір сабау бар, о дағы аппақ.

Керегеге сабауды шаншып қойып,

Бөркін іліп, қарайды жалтақ-жалтақ.

Қу шалбар қулығына болған айғақ,

Тізесін созғылайды қалталанса-ақ.

Ұстаудағы кісідей мезгілі бар,

Күні бойы шешініп, бір тяақ.

Тірі жанға құрбы боп жап-жасында-ақ,

Қалжыңдамақ, қасынбақ, ыржаңдамақ.

Бет-аузын сөз сөйлерде жүз құбылтып,

Қас кермек, мойын бұрмақ, қоразданбақ.

Осындай сидаң жігіт елде мол-ақ,

Бәрі де шаруаға келеді олақ.

Сырын түзер біреу жоқ, сыртын түзеп,

Бар өнері - қу борбай, сымпыс шолақ.

Олардың жоқ ойында малын бақпақ,

Адал еңбек, мал таппақ, жұртқа жақпақ.

Жалғыз атын терлетіп, ел қыдырып,

Сәлемдеспей, алыстан ыржаң қақпақ

***

Алла деген сөз жеңіл

Алла деген сөз жеңіл,

Аллаға ауыз қол емес.

Ынталы жүрек, шын көңіл,

Өзгесі хаққа жол емес.

Дененің барша қуаты

Өнерге салар бар күшін.

Жүректің ақыл суаты,

Махаббат қылса тәңірі үшін.

Ақылға сыймас ол алла,

Тағрипқа тілім қысқа аһ!

Барлығына шүбәсіз,

Неге мәужүт ол қуа.

Ақыл мен хауас барлығын

Білмейдүр, жүрек сезедүр.

Мұтәкәллимин, мантикин

Бекер босқа езедүр

***

Алланың өзі де рас, сөзі де рас

Алланың өзі де рас, сөзі де рас,

Рас сөз ешуақытта жалған болмас.

Көп кітап келді алладан, оның төрті

Алланы танытуға сөз айырмас.

Аманту оқымаған кісі бар ма?

Уәктубиһи дегенмен ісі бар ма?

Алла өзгермес, адамзат күнде өзгерер,

Жарлық берді ол сіздерге, сөзді ұғарға.

Замана, шаруа, мінез күнде өзгерді,

Оларға кез-кезімен нәби келді.

Қағида шариғаты өзгерсе де,

Тағриф алла еш жерде өзгемеді.

Күллі махлұқ өзгерер, алла өзгемес,

Әһлі кітап бүл сөзді бекер демес.

Адам нәпсі, өзімшіл мінезбенен

Бос сөзбенен қастаспай, түзу келмес.

Махаббатпен жаратқан адамзатты,

Сен де сүй ол алланы жаннан тәтті.

Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп,

Және хақ жолы осы деп әділетті.

Осы үш сүю болады имани гүл,

Иманның асылы үш деп сен тәхқиқ біл.

Ойлан дағы, үшеуін таратып бақ,

Басты байла жолына, малың түгіл.

Дін де осы, шын ойласаң, тағат та осы,

Екі дүние бұл тасдиқ- хақтың досы.

Осыларды бұзатын және үш іс бар:

Пайда, мақтан, әуесқой - онан шошы.

Руза, намаз, зекет, хаж - талассыз іс,

Жақсы болсаң, жақсы тұт бәрін тегіс.

Бастапқы үшін бекітпей, соңғы төртті

Қылғанменен татымды бермес жеміс.

Бас жоғары жаралған, мойын төмен,

Қарашы, дене біткен ретімен.

Істің басы - ретін танымақтық,

Иман білмес тағатты қабыл демен.

Имамдар ғибадаттан сөз қозғаған,

Хуснизән мен иманды білді ойлаған.

Иманның тазалығын жақсы ұқтырмай,

Сыртын қанша жуса да, іші оңбаған.

Алла мінсіз әуелден, пайғамбар хақ,

Му'мин болсаң, үйреніп, сен де ұқсап бақ.

Құран рас, алланың сөзідүр ол,

Тә'уилін білерлік ғылымың шақ.

Алланың, пайғамбардың жолындамыз,

Ынтамызды бұзбастық иманымыз.

Пайда, мақтан, әуесқой - шайтан ісі,

Кәні біздің нәпсіні тыйғанымыз?

Мү'мин болсаң, әуелі иманды бол,

Пендеге иман өзі ашады жол,

Шын илан да, таза ойла бір имаңды,

Мұнафиқ намаз қылмап па, мағлұм ғой ол.

Алла ішінді айтқызбай біледі ойла,

Пендесіне қастықпен кінә қойма.

Распенен таласпа мү'мин болсаң,

Ойла, айттым, адамдық атын жойма

***

Антпенен тарқайды

Антпенен тарқайды,

Жиылса кеңеске.

Ор қазып байқайды

Туа жау емеске.

Анттасып алқайды1

Сен тентек демеске.

Кім анттан шалқайды

Амал жоқ жемеске.

Аз адам шаршайды,

Ебіне көнбеске.

Бас ыңғай қайқайды,

Амал жоқ өлмеске.

Ел састы, аңқайды,

Би тартты егеске.

Жұрттағы мал жайды

Ой қылар бермеске.

Өсімге қол жайды,

Тай алып серкешке.

Алмаса ол тайды,

Дап-дайын көрмеске.

Кедей би жантайды

Сауыр мен өркешке.

Саумаққа ол байды,

Кеңесер би кешке.

Қайғы қып болмайды,

Өкпелеп білмеске.

Сүйтсе де оңбайды,

Бұрынғы түсті еске.

Пысықтар шалқайды,

Таласып теңдеске.

Қағысып шонтайды

Өзімен жемдеске.

Таласып тарқайды

Ақшадан төрт-беске.

Бірлікті шайқайды,

Араз боп өнбеске